Ο Κιθαιρώνας βρίσκεται δυτικά της Πάρνηθας και ενώνεται με αυτή μέσω του όρους Πάστρα. Νοτιότερα και πιο ανατολικά δεσπόζουν τα Γεράνεια και το όρος Πατέρας. Κύριο χαρακτηριστικό του βουνού είναι η μεγάλη δασοκάλυψη, ενώ το χαμηλό του ύψος δεν επιτρέπει την ανάπτυξη αλπικής βλάστησης.
Στο μεγαλύτερο μέρος του βουνού υπάρχουν πεύκα, έλατα και άρκευθοι (κέδροι). Οι πυρκαγιές του 2009 – 10 έκαψαν ένα μέρος του βουνού ενώ το 2011 έγιναν διανοίξεις δρόμων για την τοποθέτηση ανεμογεννητριών. Η αδειοδότηση για την τοποθέτησή τους στην κορυφογραμμή προοιωνίζει ένα ζοφερό μέλλον για τον ορεινό όγκο. Ωστόσο οι δήμοι της Θήβας και της Μάνδρας έχουν δηλώσει την αντίθεσή τους στις συγκεκριμένες παρεμβάσεις και δίνουν αγώνα για την σωτηρία του. Την ίδια στιγμή βέβαια τα δασαρχεία της Θήβας και του Αιγάλεω, έδωσαν άδειες για την κοπή ελάτων και άλλων δέντρων ώστε να περνούν τα μηχανήματα των εργολάβων.
Άλλη μια ανοιχτή πληγή είναι η στρατιωτική βάση και οι κεραίες που βρίσκονται στην ψηλότερη κορυφή του. Η συγκεκριμένη βάση χρησιμοποιούνταν από το ΝΑΤΟ και τώρα έχει περάσει στην κατοχή του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, το οποίο δεν έχει φροντίσει για την αποκατάσταση της κορυφής. Εδώ φτάνει και ο ασφάλτινος δρόμος που ξεκινάει λίγο έξω από το χωριό Βίλια. Γι’ αυτό τον λόγο οι περισσότερες αναβάσεις γίνονται προς την δεύτερη ψηλότερη κορυφή, η οποία βρίσκεται πιο κοντά στο ορειβατικό καταφύγιο του βουνού.
Εκτός από τους ορειβάτες, οι κυνηγοί φαίνεται να τιμούν την περιοχή, μια που πολύ συχνά ανηφορίζουν στις πλαγιές του, χρησιμοποιώντας τους πολλούς δασικούς δρόμους. Τα μονοπάτια του βουνού είναι σε πολύ καλή κατάσταση και ο ορειβατικός σύλλογος Ελευσίνας έχει κάνει πραγματικά εξαιρετική δουλειά. Εκτός από την κύρια κορυφογραμμή του βουνού, το υπόλοιπο μέρος του έχει ήπια μορφολογικά χαρακτηριστικά, μετατρέποντας το σε ιδανικό προορισμό για ορεινή ποδηλασία. Από την κορυφή του βουνού μπορούμε να δούμε τον γειτονικό Ελικώνα, τον Παρνασσό, την Δίρφυ, τον Πυξαριά αλλά και αρκετά βουνά της Πελοποννήσου. Νοτιοδυτικά αντικρίζουμε τον κόλπο των Αλκυονίδων και τον Κορινθιακό.
Η πανίδα του βουνού περιλαμβάνει τα συνήθη ζώα της ευρύτερης περιοχής. Αλεπούδες, λαγούς, κουνάβια, γεράκια και πολλά ακόμη μικρότερα πτηνά τα οποία φωλιάζουν στο δάσος. Για τους Αθηναίους ορειβάτες ο Κιθαιρώνας βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής, ακόμη και για μονοήμερες εκδρομές. Εύκολα μπορεί κάποιος να ανέβει στο βουνό το πρωί και το μεσημέρι να βρίσκεται πίσω στην πόλη. Μια από τις πιο όμορφες διαδρομές είναι αυτή που ξεκινάει λίγο έξω από το χωριό Βίλια.
Κορυφή
(Προφήτης Ηλίας)1.409μ.
Αποστάσεις
Αθήνα: 54,2χλμ.
Θεσσαλονίκη: 449χλμ.
Καταφύγια
Κ. “Βαγγέλης Τσακός” – τηλ: + 30 210 554 5430
Προτεινόμενη διαδρομή
Βίλια – καταφύγιο “Β. Τσακός” – κορυφή 1.358μ.
Φτάνουμε στην Ελευσίνα και στρίβουμε δεξιά στον δρόμο που οδηγεί στην Θήβα. Μετά από περίπου μισή ώρα στρίβουμε αριστερά ακολουθώντας την ταμπέλα προς Βίλια. Διασχίζουμε το χωριό από τον δρόμο που περνάει μέσα από τα σπίτια και στην έξοδο βλέπουμε στο δεξί μας χέρι ένα μικρό πάρκο με βρύση. Αριστερά υπάρχει μια καμένη ταβέρνα. Λίγα μέτρα δεξιότερα θα δούμε μια άσπρη τσιμεντένια δεξαμενή. Εδώ ξεκινάει το πεζοπορικό μονοπάτι.
Τα ορειβατικά σημάδια από σπρέι βρίσκονται αριστερά από την δεξαμενή. Ανηφορίζουμε και προχωράμε δίπλα από το ξερό ρέμα. Σε λίγο θα δούμε τους στύλους (μονοπάτι 22) που έχει τοποθετήσει ο ορειβατικός σύλλογος Ελευσίνας. Τους ακολουθούμε και φτάνουμε σε άλλη μία δεξαμενή. Από εδώ το μονοπάτι γίνεται δρόμος και μας οδηγεί στο ύψος των πρώτων ελάτων. Σύντομα θα δούμε στα αριστερά μας ένα παλιό εγκαταλελειμμένο μαντρί.
Αφήνουμε τον δρόμο και ανηφορίζουμε αριστερά σε μονοπάτι με χαμηλή βλάστηση. Προσέχουμε να μην χάσουμε τα σήματα και συνεχίζουμε μέχρι που συναντάμε ακόμη έναν δρόμο. Τον διασχίζουμε, περνάμε απέναντι και σε λίγα μέτρα ξανασυναντάμε άλλον έναν. Εδώ πάμε για λίγο δεξιά και βρίσκουμε το μονοπάτι στα αριστερά μας. Υπάρχει σπρέι που μας ειδοποιεί για την ύπαρξή του.
Μπαίνουμε στο μονοπάτι το οποίο είναι πλατύ και εμφανέστατο και το ακολουθούμε μέχρι που φτάνουμε σε διάσελο. Έπειτα συνεχίζουμε αριστερά σχεδόν στην ίδια κατεύθυνση με το προηγούμενο μονοπάτι. Από εδώ μπορούμε να δούμε τον Παρνασσό και την Δίρφυ. Κερδίζουμε ύψος φτάνοντας στο ορειβατικό καταφύγιο “Β. Τσακός” και στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που έρχεται από το χωριό. Από το καταφύγιο για να φτάσουμε στην κορυφή 1.358μ. ανεβαίνουμε την απότομη πλαγιά με έλατα που βρίσκεται απέναντι.Σύντομα τα δέντρα αραιώνουν η κλίση γίνεται πιο ήπια και βλέπουμε το τσιμεντένιο κολωνάκι. Για να επιστρέψουμε ακολουθούμε την ίδια διαδρομή. Η πορεία διαρκεί περίπου πέντε ώρες με επιστροφή.
Αξιοθέατα
Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Πόρτο Γερμενό, ένας κλασσικός προορισμός για τους Αθηναίους. Εκεί μπορεί κανείς να κολυμπήσει στην σκιά του Κιθαιρώνα να απολαύσει τις μεγάλες εκτάσεις πευκοδάσους και να επισκεφτεί το αρχαίο κάστρο των Αιγοσθένων. Ακόμη ένας γνωστός προορισμός είναι ο αρχαιολογικός χώρος των Πλαταιών και των Λεύκτρων στα βόρεια του βουνού.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Πλούταρχος αναφέρει τον Κιθαιρώνα σαν αδερφό του Ελικώνα. Σύμφωνα με το μύθο ο Ελικώνας ήτανε ευγενής και νοιάζονταν για την οικογένειά του. Αντίθετα ο Κιθαιρώνας ήτανε κακός και άπληστος. Η μεταξύ τους κόντρα τελείωσε με τον θάνατο και των δύο μετά από μάχη που έδωσαν δίπλα σε έναν γκρεμό. Ο Κιθαιρώνας έσπρωξε τον Ελικώνα αλλά έπεσε και αυτός με αποτέλεσμα να σκοτωθούν. Μετά τον θάνατο τους οι Θεοί τους μεταμόρφωσαν σε βουνά. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση στον Κιθαιρώνα κατοικούσε ένα λιοντάρι που τρομοκρατούσε τους κατοίκους της περιοχής το οποίο και σκότωσε ο Ηρακλής γλυτώνοντας τους.
Σκι
Δεν υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα στο βουνό.