Απέναντι από το όρος Πάικο ξεπροβάλουν δύο κορυφές με σχεδόν το ίδιο ύψος. Είναι η Μικρή και η Μεγάλη Τζένα. Tο φημισμένο βουνό με τα πολλά νερά και το φαράγγι της Νότιας αποτελεί την απόληξη της οροσειράς που ξεκινάει από το Καϊμακτσαλάν και το Πίνοβο. Με ύψος που ξεπερνά τα 2.000μ και ήπιο ανάγλυφο, αποτελεί έναν ξεχωριστό προορισμό για όσους αναζητούν ένα βουνό για χαλαρή πεζοπορία.
Κύριο χαρακτηριστικό του βουνού αποτελεί το εκτεταμένο δάσος οξιάς, που φτάνει ως τα 1.800μ., αλλά και τα μικρά πεύκα, που δειλά δειλά δημιουργούν το δικό τους δάσος σε ακόμα μεγαλύτερο υψόμετρο. Στην Τζένα έχουν καταγραφεί 33 σπάνια φυτά, που λόγω ενδημισμού και σπανιότητας οδήγησαν στην ένταξη του βουνού σε καθεστώς ειδικής προστασίας. Τα λουλούδια παραμένουν ανθισμένα όλο το καλοκαίρι, ευνοημένα από τις κλιματικές συνθήκες και τις συχνές απογευματινές μπόρες. Όπως και στο Πίνοβο, στις πλαγιές της Τζένας ζουν ζαρκάδια και άλλα σπάνια θηλαστικά, ενώ στις κορφές της έχουν τις φωλιές τους χρυσαετοί, φιδαετοί, σταυραετοί κ.α.
Ο δασικός δρόμος, που χρησιμοποιούν οι υλοτόμοι, φτάνει ως την αλπική ζώνη, χωρίζοντας τη Μικρή Τζένα από τη Μεγάλη και αλλοιώνοντας την άγρια ομορφιά του τοπίου. Ωστόσο, τα πεζοπορικά μονοπάτια οδηγούν στα πυκνά δάση του βουνού, μακριά από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι περιπατητές ξεκινούν από το χωριό Νότια με κατεύθυνση το ομώνυμο φαράγγι και τον καταρράκτη που βρίσκεται στην αρχή του.
Ανεκτίμητη για τους πεζοπόρους είναι η συνεισφορά του ορειβατικού συλλόγου Αριδαία, ο οποίος έχει προνοήσει για τη διάνοιξη και σήμανση των μονοπατιών. Χωρίς αυτά, η πεζοπορία στο δάσος θα ήταν αδύνατη, εξαιτίας της πυκνής βλάστησης και της μορφολογίας του βουνού.
Κορυφή
(Μεγάλη Τζένα) 2.182μ.
Αποστάσεις
Αθήνα: 577χλμ.
Θεσσαλονίκη: 110χλμ.
Καταφύγια
Δεν υπάρχουν καταφύγια στο βουνό.
Προτεινόμενη διαδρομή
Φαράγγι Νότιας – Κορυφή Μεγάλης Τζένας: Ξεκινάμε μέσα από το χωριό Νότια με κατεύθυνση προς Αρχάγγελο. Σε 100 μέτρα περίπου, στα αριστερά μας βρίσκουμε το χωματόδρομο που οδηγεί στην είσοδο του φαραγγιού. Το φαράγγι είναι ορατό από το δρόμο, ενώ λίγο πριν φτάσουμε συναντάμε άσπρα και πράσινα σύμβολα πάνω στο τσιμεντένιο κανάλι, που μεταφέρει νερό στο χωριό.
Για να δούμε τον καταρράκτη, πρέπει να κατεβούμε από απότομα βράχια ή να πάμε μέσα από το ποτάμι. Το μονοπάτι ξεκινάει ακριβώς από πάνω, στα αριστερά μας. Για αρκετή ώρα κινούμαστε μέσα στο φαράγγι, περνώντας πάνω από τα μικρά γεφυράκια . Καθώς κερδίζουμε ύψος, αρχίζουμε να βλέπουμε βράχια ευθεία μπροστά μας, ενώ σύντομα μπαίνουμε σε δάσος οξιάς, αφήνοντας πίσω το φαράγγι. Περνάμε μέσα από φτέρες και η κλίση του μονοπατιού αυξάνεται, ώσπου φτάνουμε σε δασικό δρόμο και στρίβουμε δεξιά.
Ο συγκεκριμένος δρόμος μοιάζει να έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για υλοτομία, αλλά τώρα η φύση μοιάζει να ανακτά τον έλεγχο. Προχωράμε με προσοχή, ώστε να μη χάσουμε τη σήμανση εξαιτίας της πυκνής βλάστησης. Ξανασυναντάμε το δυσδιάκριτο μονοπάτι στα αριστερά μας, και συνεχίζουμε μέσα στο δάσος μέχρι να βγούμε και πάλι σε καλοδιατηρημένο δασικό δρόμο. Θα συνεχίσουμε ανηφορικά και σύντομα στο αριστερό μας χέρι θα δούμε τα κίτρινα σημάδια που μας κατευθύνουν προς το μονοπάτι.
Περπατάμε πλέον σε φαρδύ μονοπάτι και ανηφορίζουμε μέχρι το πλάτωμα, το οποίο δυστυχώς έχει γεμίσει σκουπίδια- ενθύμιο των “φυσιολατρών”, που συχνάζουν στο βουνό. Από εδώ φαίνεται το αλπικό κομμάτι, και ακριβώς απέναντι βρίσκονται τα σημάδια, που θα μας βγάλουν εκ νέου σε δασικό δρόμο. Συνεχίζουμε δεξιά και σε λίγο μπαίνουμε σε κακοτράχαλο μονοπάτι , με κατεύθυνση το διάσελο και τον δρόμο που χωρίζει τη Μικρή από τη Μεγάλη Τζένα.
Μία ταμπέλα μας δείχνει τις δύο κορυφές και το χρονικό διάστημα, που απαιτεί η διαδρομή. Για τη Μεγάλη Τζένα συνεχίζουμε αριστερά πάνω στο δρόμο και σε λίγο βρίσκουμε τα κίτρινα σημάδια στα αριστερά μας. Η βλάστηση σε πολλά σημεία έχει κλείσει το μονοπάτι και είναι εύκολο να το χάσουμε. Συνεχίζουμε με βόρεια κατεύθυνση, μέχρι που φτάνουμε στην κορυφογραμμή, από όπου η κορφή είναι ορατή και εύκολα προσβάσιμη.
Η ανάβαση διαρκεί περίπου έξι ώρες και η κατάβαση πέντε. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται το τμήμα που διασχίζει το δάσος. Σε περίπτωση που χάσουμε τη σήμανση καλό είναι να γυρίσουμε πίσω στο σημείο όπου είδαμε το τελευταίο σήμα. Η διαδρομή είναι περίπλοκη από άποψη χάραξης, όχι όμως και επικίνδυνη.
Σκι
Το μοναδικό χιονοδρομικό κέντρο της Τζένας βρίσκεται εκτός των ελληνικών συνόρων, στην πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας όπου είναι γνωστή ως όρος Κοζούφ. Ωστόσο, το βουνό προτείνεται για ορειβατικό σκι. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμακτσαλάν.
