Ο Τόμαρος ή Ολύτσικας βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων. Δεξιά του ξεπροβάλλουν το όρος Ξηροβούνι και αριστερά τα όρη Παραμυθιάς.
Έχει εκτεταμένο αλπικό τμήμα και πλούσιο δάσος με πολλά είδη δέντρων. Τα έλατα και η μαύρη πεύκη αναμιγνύονται με τις δρύες κάνοντας τις πλαγιές του να μοιάζουν με ζωγραφιά. Τα φρύγανα και τα πουρνάρια έχουν τη δική τους θέση με τα περισσότερα από αυτά να βρίσκονται στο νότιο τμήμα.
Παλαιότερα υπήρχαν αρκετά άγρια ζώα αλλά το ανεξέλεγκτο κυνήγι τα οδήγησε στην εξαφάνιση. Οι αετοί και τα όρνεα χάθηκαν από τον ουρανό.
Στο βουνό υπάρχουν πέρδικες, κοράκια, κίσσες, κοτσύφια και άλλα μικρότερα πουλιά. Ένας βοσκός που βρίσκεται κάθε χρόνο στο βουνό μας ενημέρωσε ότι σπάνια περνάνε αρκούδες και λύκοι και δεν μένουν σταθερά στην περιοχή. Οι αλεπούδες και οι νυφίτσες επιβιώνουν ακόμη.
Εκτός από τον περιορισμό της πανίδας σημαντικό πλήγμα έχουν δεχθεί και τα δάση της περιοχής. Οι δρύες ήταν πολύ περισσότερες, αλλά η αλόγιστη εκμετάλλευση από τους καρβουνιάρηδες οδήγησε στην εξαφάνιση μεγάλα τμήματα του δάσους. Το σημαντικότερο πλήγμα δέχθηκε η περιοχή γύρω από το χωριό Κουκλέσι όπου το δάσος έχει πρακτικά εξαφανιστεί. Εξαιτίας της μη ύπαρξης γης για καλλιέργεια, οι κάτοικοι πριν πολλά χρόνια ασχολούνταν αναγκαστικά με το κάρβουνο.
Η Ολύτσικα τροφοδοτεί με νερό δύο γνωστούς ποταμούς, τον Λούρο και τον Αχέροντα. Και οι δύο εκβάλουν στον νομό Πρεβέζης. Ένα μεγάλο μέρος του Λούρου έχει μολυνθεί, καθώς αστικά και βιομηχανικά λύματα, φυτοφάρμακα και υπολείμματα σφαγείων καταλήγουν στην κοίτη του.
Οι εταιρίες που εδρεύουν στην περιοχή προτιμούν να πληρώνουν τα πρόστιμα που κατά καιρούς τους επιβάλλονται παρά να θέτουν σε λειτουργία βιολογικό καθαρισμό. Πολλές από αυτές είναι γνωστές φίρμες που με τις διαφημίσεις τους στην τηλεόραση χτίζουν το οικολογικό τους προφίλ. Στην πράξη όμως ευθύνονται για την εξαφάνιση της ζωής στο ποτάμι.
Το γνωστότερο χωριό του βουνού είναι η Δωδώνη. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το μαντείο, το οποίο είναι το αρχαιότερο που συναντάται στην Ελλάδα και το αρχαίο θέατρο. Περιμετρικά του βουνού υπάρχουν περίπου εφτά πεζοπορικές διαδρομές από όπου μπορεί να ανηφορίσει κάποιος στις πλαγιές του ενώ τον χειμώνα την τιμητική της έχει η βορειοανατολική πλευρά που προσφέρεται για χειμερινές αναβάσεις. Οι δύσκολες αναβάσεις ξεκινούν από το χωριό Μελιγγοί.
Κορυφή
(Ολύτσικα) 1974μ.
Αποστάσεις
Αθήνα: 412χλμ. (μέσω Ρίου)
Θεσσαλονίκη: 266χλμ.
Καταφύγια
Έχει χτιστεί ένα καταφύγιο κοντά στην Μικρή Ολύτσικα που δεν λειτουργεί. Στο παρελθόν είχε προταθεί να το αναλάβει ο κυνηγετικός σύλλογος Ιωαννίνων!!! Μέχρι και σήμερα παραμένει κλειστό.
Προτεινόμενη διαδρομή
Δωδώνη – Μικρή Ολύτσικα
Φτάνουμε στο χωριό Δωδώνη και κατευθυνόμαστε προς το πάνω μέρος στα τελευταία σπίτια. Περνάμε αριστερά από την πλατεία και συνεχίζουμε στο τσιμεντένιο δρομάκι. Σε λίγο θα συναντήσουμε έναν χωματόδρομο ο οποίος διακλαδίζεται. Ο πρώτος δρόμος συνεχίζει ευθεία και ο δεύτερος αριστερά. Εδώ θα δούμε το πρώτο ορειβατικό σημάδι το οποίο θα μας στείλει στον χωματόδρομο που οδηγεί ευθεία προς το βουνό.
Μετά από δύο στροφές, τα σήματα μας βάζουν στο μονοπάτι που βρίσκεται στο αριστερό μας χέρι. Η σήμανση είναι πολύ καλή και το μονοπάτι ευκρινές. Ανηφορίζοντας η κλίση γίνεται πιο απότομη και σύντομα φτάνουμε στο εκκλησάκι της Παναγίτσας. Εδώ μπορούμε να κάνουμε την πρώτη μας στάση. Έπειτα συνεχίζουμε πάνω και αριστερά. Σιγά σιγά τα δέντρα αραιώνουν και φτάνουμε στο αλπικό τμήμα του βουνού.
Συνεχίζουμε προς το νότο μέχρι να δούμε το ορειβατικό καταφύγιο το οποίο είναι κλειστό. Φτάνοντας στο καταφύγιο έχουμε δύο επιλογές για να ανέβουμε στην Μικρή Ολύτσικα. Μπορούμε να ακολουθήσουμε τον δρόμο προς τα αριστερά μέχρι το σημείο που ξεκινάει το μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή ή να χαράξουμε δική μας πορεία διασχίζοντας διαδοχικά τη νοητή κορυφογραμμή στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί προς το ψηλότερο σημείο.
Εάν επιλέξουμε να πάμε από τον δρόμο μπορούμε να βάλουμε σαν σημάδι τη μεγάλη δεξαμενή που βρίσκεται κοντά στο μονοπάτι. Από εκεί θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί έτσι ώστε να το βρούμε. Η επιλογή να ακολουθήσουμε τα αλπικά λιβάδια έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Όποια διαδρομή και αν επιλέξουμε σύντομα θα δούμε την κορυφή η οποία προσεγγίζεται εύκολα και χωρίς κινδύνους.
Η Μεγάλη Ολύτσικα βρίσκεται αρκετά πιο μακριά και μοιάζει σαν να είναι ξεχωριστό βουνό. Για να πάμε προς τα εκεί θα πρέπει να κατέβουμε προς το δρόμο και να τον ακολουθήσουμε μέχρι την βάση της.
Ιστορικά στοιχεία
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία το χωριό Μελιγγοί κατοίκησαν οι πρώτοι ιερείς του Μαντείου της Δωδώνης. Σε υψόμετρο 1600μ. πάνω από το χωριό, βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός Γούβες που χρονολογείται από το 800π.Χ. Η αρχαία πόλη της Δωδώνης είναι γνωστή από την Ομηρική εποχή.
Το Μαντείο έδινε χρησμούς με την “βοήθεια” μιας Ιερής Βελανιδιάς. Το θρόισμα των φύλλων της, έδινε τις απαντήσεις στους επισκέπτες. Το 168 π. Χ. η Δωδώνη πυρπολήθηκε από τους Ρωμαίους.
Αξιοθέατα
Ο αρχαιολογικός χώρος της Δωδώνης με το Μαντείο και το Αρχαίο Θέατρο δέχεται κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες. Σε κοντινή απόσταση από το βουνό βρίσκεται η πόλη των Ιωαννίνων. Αξιόλογα είναι επίσης τα χωριά που βρίσκονται περιμετρικά του βουνού.
Σκι
Δεν υπάρχουν οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα. Το βουνό προτείνεται για ορειβατικό σκι, ειδικά για όσους κάνουν τα πρώτα τους βήματα.